Interview met Pieter van der Zwan
“Op een gegeven moment is het paadje van optimaliseren wel uitgelopen. Dan heb je de laatste druppel melk er wel uitgewrongen. Maar wat hou je dan nog over? Er komt een moment waarop je anders moet gaan kijken naar consumeren. Naar je voedselproductie. En naar je landschap. We moeten van optimaliseren naar transformeren…”
Waarnemend wethouder Pieter van der Zwan verving in het afgelopen jaar Bert Nederveen als voorzitter van de stuurgroep van Westerkwartier Natuurinclusief.
Pieter van der Zwan (Foto: FPS Jos Schuurman)
“Er ligt een opgave. Hoe de boer nu boert… dat is niet houdbaar in de toekomst. De klassieke manier van boeren was gebaseerd op meer efficiency, meer rendement uit de grond. Een natuurinclusief boerenbedrijf zoekt naar nieuwe wegen en nieuwe modellen waarin je recht doet aan de belangen van onze boeren, de inwoners én de natuur. Want we eten ervan. We bestaan ervan. En we willen het ook goed aan de toekomstige generaties door kunnen geven. Het gaat niet alleen maar om het eten en het consumeren, maar ook om onze omgeving. Onze regio-specifieke kenmerken.”
Verkenners om te pionieren
“Bij de laatste bijeenkomst van Westerkwartier Natuurinclusief zei Jaap Dirkmaat het treffend: ‘dat je ook nog ergens thuis kunt komen. Dat je in je regio kunt herkennen waar je bent’. Met de verzakelijking en verdozing, de technologisering van de landbouw, loop je het risico dat je gebied zijn persoonlijkheid kwijtraakt. En dat is voor de toekomst niet houdbaar.”
Maar kun je van de boer, die jarenlang was ingesteld op efficiëntie, zo’n verandering verwachten? “Je kunt niet alles in één klap veranderen. Je hebt verkenners nodig die gaan pionieren. Die zoeken naar kansrijke nieuwe inzichten die verder uitgediept kunnen worden. Daarom vind ik Westerkwartier Natuurinclusief belangrijk.”
Hand in eigen boezem
“Het goede is dat je het met elkaar doet. Niet vanuit één partij. Dan krijg je een overheid die dicteert en een boer die protesteert. As ik kijk naar de boeren in Gemeente Westerkwartier dan zie ik juist heel veel welwillendheid. Zij zien ook wel in dat het in de toekomst anders moet. Ze vragen zich alleen af hoe. Het moet ook voor de toekomstige generaties boeren een aantrekkelijke sector zijn. En dan moet ik eerlijk zeggen dat de overheid ook de hand in eigen boezem moet steken. Want in hoeverre faciliteren we dat proces goed?”
“Het programma Westerkwartier Natuurinclusief heeft zijn oorsprong in het interbestuurlijk programma waarin alle overheden samenwerken. Dat is vanuit de beste intenties gestart, want de overheid ziet het probleem en wil er graag in faciliteren. Maar ik zie ook dat de overheid in de praktijk zoekende is. Bijvoorbeeld bij het mogelijk maken van experimenteerruimte. Nieuwe wegen verkennen vraagt om ruimte. En dan ben je ook met z’n allen één overheid. Dan moet het Rijk niet iets anders gaan zeggen dan provincie, waterschap of gemeente. In de praktijk blijkt het op één lijn krijgen nog niet zo gemakkelijk.”
Tegenstrijdige belangen
“We hebben als overheden onze eigen opgave, soms zijn de belangen tegenstrijdig. Dat merken we bijvoorbeeld op het gebied van experimenteerruimte en het stikstofprobleem. Een voorbeeld: voor het experimenteren met een drijfmest loze stal in onze gemeente is het voor de businesscase nodig om het aantal koeien te vergroten, te intensiveren. Dat staat haaks op het beleid van het ministerie, wat juist inzet op extensivering. Daarbij staan lokale ontwikkelingen en landelijk beleid dus tegenover elkaar en komt het experimenteren in de knel. Als we als overheden met de mond belijden dat we het belangrijk vinden om nieuwe wegen te verkennen, laten we dat dan ook in de praktijk waarmaken!”
“Wat mij het afgelopen jaar heeft verrast is de manier waarop er pragmatisch en met alle partijen over de problemen kan worden gesproken. Dat je zo goed met elkaar in contact staat. Ik had het beeld van de boer in de proteststand op het netvlies en dat is niet het geval. Ik heb hele welwillende mensen ontmoet die ook echt expert op hun gebied zijn. Ze weten ontzettend goed wat ze in hun eigen gebied anders zouden willen en hoe het anders zou moeten.”
Westerkwartier-kwaliteit
“Er liggen steeds meer uitdagingen op het gebied van voedsel. Hoe kunnen we goed voedsel blijven produceren en van het land tot op het bord kortere ketens maken? De verbinding met het Voedselakkoord wat we hebben gesloten is een belangrijke volgende stap. Nieuwe ontwikkelingen zoals de stijgende brandstofkosten vragen ook weer om nieuwe antwoorden.”
“Een stalletje bij de boerderij waar je wat producten kunt kopen is natuurlijk leuk voor mensen die op de elektrische fiets een rondje Groningen maken. Maar we moeten kijken hoe we dat hier op een nieuwe manier vorm kunnen geven. Hoe we het goed en efficiënt in kunnen richten zodat de prijs voor de consument interessant is… met de goede Westerkwartier kwaliteit en met minder transport.”
“Bij alles wat we doen is een goed verdienmodel voor de boer een voorwaarde. Je vraagt iets van een sector en die sector heeft ook zelf die opgave wel in de gaten. Maar de boer wil ook een goede boterham verdienen. Een win-win situatie is dus cruciaal. Alleen dán kun je samen nieuwe wegen verkennen.”
Elkaar snappen en samenwerken
Wanneer is Westerkwartier Natuurinclusief een succes? “Als de deelnemers elkaar goed weten te vinden en voor elkaar openstaan. Bereid zijn om oude denkbeelden te veranderen. Zoals het idee dat de natuur- en milieuorganisaties er alleen maar voor de vogeltjes, de mooie gebieden en het toerisme zijn… dat is natuurlijk niet waar. En dat boeren alleen maar geld willen verdienen en verder nergens mee bezig zijn, dat is ook niet zo. Ook de overheden zien echt wel meer dan alleen de regelgeving. Als iedereen dat van elkaar snapt en samenwerkt dan zijn we een heel eind!”
Op 29 maart komt Bert Nederveen weer terug. Wat wens je hem toe? “Een hele mooie doorontwikkeling. Dit programma vraagt een lange adem, je moet dit niet binnen een jaar klaar willen hebben. Bert heeft daar echt een drive voor en ik wens alle partners in het veld daarom vooral Bert toe! Iemand die met gedrevenheid en kundigheid verder aan de slag gaat. Ik vond het een eer om hem even te mogen vervangen en met Westerkwartier Natuurinclusief kennis te maken.”